Григорий Попов 55 сылыгар аналлаах хапсаҕай дьоро түһүлгэтэ

Григорий Поповка анаммыт турнир 2013 сылтан саҕаланан, быйыл алтыс төгүлүн ыытылынна. 23-гэр диэри саастаахтарга анаммыт хапсаҕай  быйылгы түһүлгэтигэр, дэгиттэр спортсмен 55 сааһыгар анаммыт улахан түһүлгэҕэ, 183 бөҕөс кытынна. Инньэ гынан, 2013 сылтан буолуталаабыт турнирдарга, барыта 1064 бөҕөс түһүлгэҕэ тахсан кытынна, баай уопуту эбиннэ. Хапсыһыылар “Модун” споркомплекс саалатыгар икки көбүөрүнэн ыытылыннылар.

                                                                                                                                               Төрөппүттэрин утумнаан

Оҕо эрдэҕиттэн төрөлкөй уҥуохтаах, эт-сиин өттүнэн тэтиэнэх Григорий Попов Чурапчы орто оскуолатыгар 1972 – 1982 сылларга үөрэнэригэр улуу тренер Д.П. Коркиҥҥа тустуунан дьарыктаммыта.

Ийэлээх аҕата спорка улаханнык сыраласпыт, төрөөбүт-үөскээбит оройуоннарын өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиилэригэр бэрт үгүстүк уонна ситиһиилээхтик көмүскэспит дьон этилэр. Аҕата, Чурапчы Хатылытын киэн туттуута, Сидор Егорович Попов албан ааттаах үлэтин саҥа саҕалаан эрэр энтузиаст-тренер Дмитрий Петрович Коркиҥҥа эрчиллибит маҥнайгы көлүөнэ бөҕөс. Көҥүл тустууга 70, 87 кг Саха АССР чөмпүйүөнэ, РСФСР “Урожайын” боруонса призера, Манчаары Баһылай Спартакиадаларын хапсаҕайга икки төгүллээх чөмпүйүөнэ, хайыһарга уонна волейболга өрөспүүбүлүкэҕа эмиэ бастаталыыра. Амматтан төрүттээх-уустаах Поповтар ийэлэрэ Любовь Григорьевна күүстээх хайыһардьыт этэ.

Былырыын, Чурапчы улууһун Хатылытын нэһилиэгэр бэртээхэй спорт саала аһыллыбытыгар, Сидор Егорович Попов, кини бииргэ төрөөбүт быраата, Саха сирин, Дальнай Восток уонна Сибиир, РСФСР 5000 уонна 10000 миэтэрэ дистанцияларга сүүрэр суолларын элбэх төгүллээх кыайыылааҕа призера, биллиилээх стайер Василий Егорович Попов уонна Григорий Сидорович Попов сырдык ааттара  иҥэрилиннэ. Онон, “Үс Поповтар” ааттарынан спортивнай саала бүгүн аныгы оҕо-ыччат чөл өйдөөх-санаалаах, чэгиэн эттээх-сииннээх буолалларыгар бу саала улахан олугу ууруоҕа, дьоһун суолу-ииһи хаалларыаҕа.  

Оскуола кэнниттэн Саха государственнай университетыгар тута киирбит Григорий, биир сыл студеннаат, Забайкальеҕа спортротаҕа сулууспалаабыта, онтон салгыы үөрэнэн тыа хаһаайыстыбатын факультетын бүтэрбитэ. Студенныыр сылларыгар тустарын быыһыгар, тутар этэрээт байыаһын, комиссарын быһыытынан, студеннар куттарын туппут волейболу өрө туппута. Дэгиттэр талааннаах ыччат тэрийээччитэ, салайааччыта, чаҕылхай спортсмен, лидер быһыытынан биллибитэ. Киһи быһыытынан олус сымнаҕас, сэмэй майгылааҕа. Үлэҕэ-олоххо көхтөөх, үтүө-мааны эдэр киһини бэлиэтии көрөннөр, Амма комсомолун райкомун сэкэрэтээринэн быыбардаабыттара. Тиийээт, “СахаВА-ны” тэрийсибитэ, хапсаҕайга кыттан, көҥүл тустууга чөмпүйүөннээн, миэстэлэһэн, бастыҥнар кэккэлэригэр киирбитэ. Ону ситиһиилэрэ арылхайдык көрдөрөллөр: Саха Өрөспүүбүлүкэтин хапсаҕайга абсолютнай чөмпүйүөнэ, Манчаары Баһылай Спартакиадаларын үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, Сибиир уонна Дальнай норуоттарын Спартакиадаларын спорт национальнай тустууларын көрүҥнэригэр чөмпүйүөнэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр хапсаҕай федерациятын вице-президенин быһыытынан салайсыбыта, саха хапсаҕайын улахан түһүлгэлэргэ таһаарсыбыта, норуоттар икки ардыларынааҕы.судьуйа аатын ылбыта. Өрөспүүбүлүкэҕэ тыа сирин волейбола үрдүк таһымҥа тахсарыгар олугу уурсбута. Оонньоһоро, мээчиги күүскэ быһара, блокка да үөһэ ойон тахсан сатабыллаахтык көмүскүүрэ.

48 сыл устата нуучча тылыгар уонна литературатыгар оҕолору үөрэппит ытыктабыллаах учуутал, күн күбэй ийэтэ Любовь Григорьевна, тапталлаах кэргэнэ  Ульяна Николаевна уонна быйыл Саха гимназиятын 9 кылааһыгар үөрэнэр уоллара Эркин Попов кэлэн хапсыһыылары кэтээн көрдүлэр. Григорийы кытта биир кылааска үөрэммит, университекка бииргэ үөрэммит, волейбога бииргэ оонньообут, улахан күрэхтэһиилэргэ бииргэ сылдьыспыт, хапсаҕайга бииргэ эрчиллибит, тустубут доҕотторо бу түһүлгэни төрүттээннэр, Григорий Сидорович Попов төрөөбүтэ 55 сылыгар аналлаах “Гриш” диэн ааттаах бэртээхэй кинигэ күн сирин көрдө.

                                                                                                           Сытыы, кылбар бырахсыылар

Биэс саҥа ыйааһыннарынан ыытыллыбыт, түөртүү мүнүүтэлээх “үс иилээх хапсаҕай” бэрт түргэн тэтимнээхтик, сытыы бырахсыылардаах ааста. Сотору-сотору кыччаан иһэр түһүлгэ эргимтэтэ туста киирбит уолаттартан хамсанан, албастары туттан иһэллэригэр күһэйдэ. Илиилэригэр-атахтарыгар “баардаахтар” күннээтилэр.

Күрэхтэһии хаамыытын комментатор Александр Васильев – Көрдүгэн иһитиннэрдэ-биллэрдэ. Сүрүн сэкэрэтээринэн Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэргэ Киин тутаах үлэһитэ Андриан Захаров үлэлээтэ, сүрүн судьуйаан үлэлээбит аан дойду Кубогын хаһаайына, СӨ хапсаҕайга үс төгүллээх абс. Чөмпүйүөнэ, Манчаары Баһылай Спартакиадатын 1999 с. Аан Дархана Андрей Вячеславович Яковлев санаатын кытта үллэһиннэ:

• “Саҥа быраабыланан үс иилээх хапсаҕайы ыыттыбыт. Хапсаҕайдьыттар үчүгэйдик бэлэмнэнэн кэлбиттэр. Үөһээ-Бүлүүлэр таһыччы соҕустар, икки бастаата уонна иккис-үһүс буолуталаатылар. Хапсаҕай ааттыын да хапсаҕай – ким сымса, реакциялаах, түргэнник толкуйдаан тустар кыайыыны ситиһэр. Гришаны кыра эрдэҕиттэн билэбин, дьоҥҥо үчүгэй сыһыаннаах, сэнээбэт, убаастабыллаахтык кэпсэтэр. Түһүлгэлэргэ элбэхтик күөн көрсүбүппүт, хардарыта хотуһарбыт. Атаҕар кыанар этэ, ол иһин волейболга көспүтэ. Тренербинээн Николай Ромновичтыын Крыловтыын куоракка Коркины көрсө киирэрбит, сүбэ-ама ылара. Миигин илиибин тутан көрбүтэ, “үчүгэй илиилээх-атахтаах, модьу киһи буолсу” диэбитэ. 14 саастааҕым. 1980-81 сыллардаахха. Бөтүрүөбүс уолаттара бары былчыҥнаах баҕайылар этэ. 82-90 кг тустар Захар Чукровтаах, Бөрө Гоша, Петр Бурцев, Борис Борисов курдук уолаттара истэрэ олох суоҕа, ону сөхпүтүм, кууран-хатан хаалбыт уолаттар этэ. Приемнары, атахха киириилэри, “зашагиваниелары” оҥортороро. Хас биирдии бөҕөскө бэйэлэригэр барсар тус-туспа албастары анаталаан кэбиһэрэ. Холобур, “Кудо” диэн дьоппуон тустуугун аатынан биллэр Попов Руслан халбарыйар идэлээҕэ, хайа да балаһыанньаттан “захватка” ылан быраҕаттыыра. Ол курдук, тустуук уолаттара сөбүлээн туттар “коронкалардаах” буолаллара”,- диэн санаатын үллэстэр аатырбыт бөҕөс.

Финалларга тиийбит бөҕөстөр баһыйар үгүстэрэ М.К. Аммосов аатынан ХИФУ студеннара. 51 кыттааччылаах 57 кг өрөспүүбүлүкэ уолаттарын кыайыылааҕа, Үөһээ-Бүлүү ыччата, спорт маастара Пантелеймон Николаев Ньурбаттан Манчаары Оонньууларын боруонса призерун Валерий Антоновы бэрбээкэйгэ тэбэн тас уорҕатынан ыытта. Саамай элбэх 67 кыттааччылаах 65 кг уолаттарга Манчаары Оонньууларын чөмпүйүөнэ, Буучугурас турнирын үс төгүллээх кыайыылааҕа Үөһээ-Бүлүү хапсаҕайдьыта Олег Фомин бэйэтин биир дойдулааҕын Вилюян Иванову кыра ииттэн үтүрүйэн таһаартаан кыайыыны ситистэ. 38 кыттааччылаах 75 кг Чурапчыттан Неустроев Александр киирээт, Бүлүү бөҕөһүн Юрий Сергини киирээт, “түргэннээн”, көрүөх бэтэрээ өттүгэр охтордо. 17 кыттааччылаах 85 кг Абый ыччата Мичил Шкулев Мэҥэ-Хаҥаластан Айсен Рязанскайы атаҕыттан харбаан тиэрэ тардан охтордо. Саамай ыарахан 85 үөһээ ыйааһыннаахтарга уон иккиэ буолан киирсибиттэригэр, өрөспүүбүлүкэ уолаттарын сүүмэрдэммит хамаандатыгар эрчиллэр, көҥүл тустууга Россия призера, Хаҥаластан сылдьар Олимпийскай эрэл училищетын иитиллээччитэ Данил Иванов Мэҥэ-Хаҥалас бөҕөһүн Иван Борисовы, атахтата сылдьан, соһон кэбистэ.

Аан Дархан аатын былдьаһыыга 20 хапсаҕайдьыт суруттарда. Утарсааччыларын кыайа-хото тутаттааннар, кыайыылааҕы быһаарса түһүлгэҕэ Манчаары Оонньууларын чөмпүйүөнэ, 85 кг бу турнирга боруонса мэтээлгэ тиксибит Үөһээ-Дьааҥы маастара Алексей Мигалкин уонна 75 кг үрүҥ көмүс мэтээллээх Бүлүү бөҕөһө Юрий Сергин хапсыһыыларыгар, Мигалкин атахтаан баран, халбарыйтаран, тайанан кэбистэ. Аан Дархан аатын ылбыт, өрөспүүбүлүкэҕэ иккис миэстэлээх, Монголияҕа тиийэн бастаабыт, билигин ХИФУ магистратураҕа I кууруска үөрэнэр Юрий Сергин үөрүүтүн кытта үллэһиннэ:

• “Сезон саҕаланыыта буолан, күрэхтэһии ыараханнык ааста. Утарсааччыларым күүстээхтэр, билэттиир уолаттарым. Ол да буоллар, киирсиэм диэн бэйэбэр эрэллээх этим. Табылынным диэххэ сөп. “Абыйдааһын”, атахха киирии, албыннааһын, умса тардыы курдук аҕыйах “коронкалардаахпын”. Оҕо эрдэҕинээҕи бастакы тренерим Василий Александрович Иннокентьев, нтон, манна Дьокуускайга кэлэммин Тихонов Макска уонна Черкашин Александр Викторовичка эмиэ дьарыктанабын. Санныбар эчэйии ыламмын, саҥа дьарыктанан эрэбин. Көбүөргэ үлэлии иликпин. Дьэ, саҕалыахпыт. Кумирым Юрий Старостин, киниэхэ тэҥнэһэ сатыыбын. Өрөспүүбүлүкэ абсолютнай чөмпүйүөнүнэн буолар  баҕа санаалаахпын”.

Хапсаҕай турнирын кыайыылаахтарыгар уонна призердарыгар, итиэннэ, анал бириистэри ылаттаабыт бөҕөстөргө, Григорий Попову кытта оскуолаҕа, университекка бииргэ үөрэммит, эрчиллибит доҕотторо, “Артык-капитал” ХЭТ Николай Колодезников, хапсаҕайга өрөспүүбүлүкэ 2000 с. абсолютнай чөмпүйүөнэ Петр Табунанов, “СахаВА” президенэ Сергей Иванов, “Аартык” волейбол кулууба, “Чурапчы түмсүүттэн” Степан Саргыдаев, өрөспүүбүлүкэ хапсаҕайын федерацията туттартаатылар.

 

Минспорт