Александр Атласов: Күрэстэспэккэ, күүспүтүн түмэн үлэлиибит

— Александр Павлович, агрохолдины тэрийэр туһунан дьаһал соһуччу ылыллыбатах, туохтан эрэ саҕыллыбыт, эрдэттэн толкуйдаммыт буолуохтаах.
— Ааспыт сайын, от ыйын 28 күнүгэр, Айсен Николаев Хаҥалас улууһун Улахан Аан бөһүөлэгэр тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин кытта көрсүһүүтэ тэриллибитэ. Онно сиртэн үүнээйини ылыы, сүөһүнү иитии, соҕотуопка уонна астааһын, үбүлээһин механизмнарын итиэннэ каадырынан хааччыллыы курдук тыа хаһаайыстыбатын сүрүн хайысхаларынан киэҥ кэпсэтии тахсыбыта. Хаһаайыстыба салайааччылара, исписэлиистэр, учуонайдар салааны сайыннарыыга бэйэлэрин көрүүлэрин, былааннарын билиһиннэрбиттэрэ итиэннэ эргитэр үптэрэ-харчылара татым, кирэдьиит ылар кыахтара суох дьоҕус хаһаайыстыбалар күннэтэ көрсөр кыһалҕаларын быһааран тураннар, биирдиилээн бытарыйбакка, бэйэ-бэйэни кытары күрэстэспэккэ, күүһү түмэн үлэлиир билиҥҥи олох ирдэбилэ буолбутун бэлиэтээбиттэрэ. Үбүлээһин ситимигэр биир кэлим тиһик олохтоноро ордук диэн түмүктээбиттэрэ. Улуустарга барыларыгар кэриэтэ үүтү тутан астыыр сыахтар, кэмбинээттэр эргэрбиттэрин, бөдөҥ эбийиэктэри судаарыстыба суотугар тутар наадатын эппиттэрэ итиэннэ маннык эбийиэктэри тутуу «Туймаада» үп-агропромышленнай холбоһук чэрчитинэн ыытыллара сөптөөҕүн бэлиэтээбиттэрэ. Онуоха Айсен Сергеевич бу хампаанньа үлэтин кэҥэтэн, көрүллэр үп көдьүүһүн үрдэтэр туһугар кини базатыгар агрохолдинг тэрийиэххэ сөбүн эппитэ. Онон күһүн “Анаабыр алмаастара” хампаанньа бэйэтин бас билиититтэн таһааран, өрөспүүбүлүкэҕэ биэрбит түөрт хаһаайыстыбата: «Хатастааҕы сибиинньэ комплекса», «Нөмүгү агрофирма», «Бөртө сылгы собуота» уонна «Өлүөхүмэ кыладабыайа» тэрилтэлэр “Туймаада” ҮАПХ-ҕа бэриллибиттэрэ. Даҕатан эттэххэ, бу племенной үлэнэн утумнаахтык дьарыктанар, өрөспүүбүлүкэҕэ инники күөҥҥэ сылдьар бастыҥ көрдөрүүлээх хаһаайыстыбаларбыт буолаллар. Холобур, “Бөртө” тыһыынчаттан тахса сылгылаах, биир оччо ынах сүөһүлээх, үүтү-эти астыыр собуоттардаах. Манна салгыы «Туймаада-Лизинг» хампаанньа холбоммута, соторутааҕыта аҕай «Сайсары» бааһынай ырыынагын киллэрэр туһунан быһаарыы ылылынна. Онон, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарыы, соҕотуопкалаан-астаан батарыы итиэннэ үлэ тиэхиньикэтинэн хааччыйыы биир тиһиккэ киллэрилиннэ, кииннэннэ, үп-харчы бытарыйбакка, биир сиргэ түмүлүннэ.
—Ахсынньыга тахсыбыт Ил Дархан “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын стратегическай хайысхалара” диэн ыйааҕар бэйэ оҥорбут бородууксуйатынан хааччыллыы таһымын үрдэтии сүрүн сыал быһыытынан туруоруллубута. Онуоха Агропромышленнай комплекс сайдыытын пуондатын тэри­йэргэ итиэннэ хаһаайыстыбалар актыыптарын сомоҕолуурга ыйыллыбыта.
— АПК сайдыытын пуондатын боппуруоһа сайыҥҥы көрсүһүүгэ эмиэ таарыйыллыбыта, уопсайынан ити көрсүһүүгэ киирбит этиилэр бары Ыйаахха учуоттаммыттара. “Туймаада” хампаанньа иһинэн 1990-с сс. иэһи-күүһү төннөрөн, үлэни-хамнаһы тэрийэргэ анаан Аккумуляциялыыр пуонда олохтонон үлэлээн кэлбитин билэргит чахчы. Бу пуонда бэйэтин соругун толордо. Билигин сыллата бүддьүөттэн үгүөрү харчы көрүллэн, миллиардынан эргиирдээх АПК сайдыытын пуондата тэриллэр. Балаһыанньатын, ирдэнэр докумуоннарын оҥорон сөбүлэһиигэ биэрдибит.
АПК сайдыытын пуондата үлэни-хамнаһы тэрийиигэ туһаныллыаҕа: хаһаайыстыбалар хаасса араастаһыытын сабалларыгар, сааскы ыһыы, сайыҥҥы оттооһун, күһүҥҥү хомуур үлэлэрин тэрийэллэригэр итиэннэ үлэ эбийиэктэрин (сүөһү иитэр комплекстары, сайылыктары, сылгы базаларын уо.д.а.) тутууларыгар. Чопчулаан эттэххэ, пуонда ыйаахха туруоруллар соруктары толорууга тирэх ырычаах буолуоҕа.
— Оччотугар агрохолдинг бу ыйааҕы олоххо киллэрэргэ анаан тэриллэр буоллаҕа.
— Чахчыта да оннук.
— «Туймаада-Агроснаб» дьылҕата хайдах быһаарыллан эрэрий?
— Элбэх кэпсэтии түмүгүнэн, бу хампаанньаҕа «Якутоптторг» тэрилтэ холбонор буолла. Бу икки тэрилтэ хотугу улуустары хааччыйыыга үлэлииллэр: «Туймаада-Агроснаб» сайыҥҥы өттүгэр уу аалынан, кыһынын массыынанан хортуоппуйу уонна оҕуруот аһын илдьэр, төннөрүгэр балыгы, эти аҕалар, оттон «Якутоптторг» хотугу улуустарга итиэннэ киинтэн ыраах сытар, мөлтөх суоллаах-иистээх нэһилиэктэргэ бурдугу, социальнай суолталаах аһылык табаарын илдьэр. Билигин кинилэр күүстэрин холбоон, бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн-толорсон үлэлиэхтэрэ.
— Атын эрэгийиэннэргэ агрохолдиннар төһө тэриллэллэрий?
— Бытархай хаһаайыстыбалар күүһү түмэн үлэлээтэххэ эрэ, аныгы технологиянан сэбилэнэр, ирдэбилгэ сөп түбэһэр бородууксуйаны оҥорор кыалларын өйдөөтүлэр. Ол иһин Арассыыйа киин уобаластарыгар уонна атын да эрэгийиэннэригэр кэлиҥҥи уонча сылга агрохолдиннары тэрийии күүһүрдэ.

Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru